KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞI (TAKİPSİZLİK) KARARI
Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar yani diğer tabiriyle takipsizlik kararı, Cumhuriyet savcısının bir suç ile ilgili olarak yürüttüğü soruşturmada, suçun işlendiğine dair yeterli şüpheye ulaşamadığını ve iddianame ile şüpheli hakkında dava açmayacağını, kovuşturtulmayacağını ifade eder.
CMK m. 172’ye göre; Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Yani cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına kararını iki halde verir.
Kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi
Cumhuriyet savcısı soruşturma (Soruşturma; şikâyet, ihbar veya başka bir şekilde bir suçun işlendiği izlenimi veren bir durumu öğrenen cumhuriyet savcısının yaptığı araştırma işlemidir.) evresi sonunda mevcut delillere göre yaptığı değerlendirme sonucunda yapılacak bir duruşmada sanığın mahkûm olması (Mahkûmiyet; sanığın (suç işlediği düşüncesiyle mahkemeye sevk edilen kişi) hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılmasıdır.) ihtimalinin beraat etmesi (Beraat; suçlu sanılarak hakkında ceza davası açılan sanığın, yargılama sonunda suçsuz bulunması.) ihtimalinden daha kuvvetli olduğu sonucuna ulaşıyorsa yeterli şüphe var demektir. Buna karşılık cumhuriyet savcısı, eldeki delillere göre sanığın beraat etmesi ihtimali daha kuvvetli ise, kovuşturmaya yer olmadığına kararı verir.
Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına kararı vermeden önce yeterli delilin bulunup bulunmadığı konusunda etkili bir soruşturma yürütmek zorundadır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Dikkate Alındığında Etkin Bir Soruşturmanın Şartları Şu Şekildedir:
Resmi bir soruşturma yapılması,
Soruşturmanın suça karışanlardan bağımsız bir organ tarafından yürütülmesi,
Soruşturmanın kamuoyunun izlemesine yeterli derecede imkân sağlanması,
Soruşturmanın ihlali gerçekleştirenleri belirleyebilecek nitelikte olması, yani maddi deliller ve sorumluluğu tespit edebilecek nitelikte olması,
Soruşturmanın ivedilikle ve özenle gerçekleştirilmesi gerekir.
Kovuşturma olanağının bulunmaması
Kovuşturma olanağının bulunmaması esasen dava şartlarının bulunmaması olarak kabul edilir. Örneğin; şikâyet yokluğu, soruşturmaya izin verilmemesi, ön ödemenin yapılması, uzlaşmanın sağlanması ve benzeri nitelikteki şartlardan biri gerçekleşmemişse, cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığına kararı vermelidir.
KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA DAİR KARARININ HUKUKİ NİTELİĞİ
Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar adli-idari bir işlemdir. Bu nedenle kesin hüküm teşkil etmez. Kesin hüküm oluşturmadığı için gerektiğinde kovuşturmaya yer olmadığına dair karar ile sonlandırılan iş yeniden ele alınıp soruşturulabilir.
Soruşturmanın yeniden başlaması için kovuşturmaya yer olmadığına dair kararının gerekçesi ortadan kalkmalıdır. O halde yeni ve soruşturmaya başlanması için yeterli delil ortaya çıkmış veya dava şartı gerçekleşmişse yeniden soruşturmaya başlanabilir.
KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA DAİR KARARA İTİRAZ
Suçtan zarar gören, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on beş gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine itiraz edebilir.
Sulh ceza hâkimliği, kararını vermek için soruşturmanın genişletilmesine gerek görür ise, bu hususu açıkça belirtmek suretiyle, o yer Cumhuriyet başsavcılığından talepte bulunabilir; kamu davasının açılması için yeterli nedenler bulunmazsa, istemi gerekçeli olarak reddeder; itiraz edeni giderlere mahkûm eder ve dosyayı Cumhuriyet savcısına gönderir. Cumhuriyet savcısı, kararı itiraz edene ve şüpheliye bildirir.
KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA DAİR KARAR SONRASI KAMU DAVASININ AÇILMASI
CMK m. 172’ye göre, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak yeni delil elde edilmedikçe ve bu hususta sulh ceza hâkimliğince bir karar verilmedikçe, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz. Kovuşturmaya yer olmadığına dair karara karşı itiraz başvurusu reddedilmiş ise, bu maddeye göre yeni delil elde edilmedikçe kamu davası açılamayacağı sabittir. Yani somut olayda elde edilen yeni delil yeterli şüphe oluşturmaya etkili olursa, cumhuriyet savcısı iddianame düzenleyerek kamu davası açılmasını talep eder.