HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB)
HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB)
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesi kısa tanımıyla; kurulan hükmün sanık (suç işlediği düşüncesiyle mahkemeye sevk edilen kişi) hakkında bir hukuki sonuç doğurmamasını ifade etmektedir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için sanığın suçu işlediğinin sabit olması gerekir.
KOŞULLARI:
CMK m. 231/5’e göre, yargılama sonunda hükmolunan ceza iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise; mahkeme, sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verebilir.
Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesi gerekir.
CMK m. 231/9’a göre suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmemesi halinde sanık hakkında mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim süresince aylık taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.
Sanık hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul etmelidir. Sanık hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının kabulü veya reddine ilişkin kararını hüküm kuruluncaya kadar her zaman geri alabilir.
HAGB KARARININ VERİLEMEYECEĞİ SUÇLAR
Anayasa’nın 174. maddesiyle korunan, İnkılap kanunlarında yer alan suçlar hakkında HAGB kararı verilemez.
UYGULANMASI
HAGB kararı verilmesi halinde, sanık, beş yıl süreyle denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulur. Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere, mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;
Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine karar verilebilir.
SONUÇLARI:
Açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez.
Denetim süresi içinde dava zamanaşımı durur.
Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.
Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranılması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.
KARARIN DENETİMİ VE NİTELİĞİ
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz edilebilir. Ancak bu karara karşı istinaf ve temyiz kanun yolu kapalıdır.
HAGB kararı bir hüküm olmayıp bir mahkeme kararıdır. 5 yıllık süre içinde kasten suç işlenir, tedbirler varsa yerine getirilmezse hüküm verilir; süre vukuatsız geçerse düşme hükmü verilir. Yargılama ancak bu hallerde bir hüküm ile sonuçlanmış olur. O halde HAGB ile kovuşturma (şüpheli hakkında yapılan soruşturma neticesinde düzenlenen iddianamenin mahkeme tarafından kabul edilmesiyle başlayıp, hüküm kesinleşmesine kadar geçen evredir.) evresi sona ermiş değildir. HAGB halinde kovuşturma evresi düşme ya da mahkûmiyet hükmünün açıklanması ve bunların kesinleşmesi ile sona erer.
KARARIN HUKUK MAHKEMESİ HAKİMİ BAKIMINDAN ETKİSİ
HAGB kararı kesinleşmiş bir hüküm olmadığı için hukuk hakimini bağlamayacaktır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu da bu yönde karar vermiştir.
TC Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 01.12.2012 Tarih, 2011/19/639 Es. Ve 2012/30 Kr. Sayılı Kararı:
“Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, kesin bir mahkûmiyet anlamında değildir. Bu nedenle ortada ceza hukuku anlamında kesinleşmiş bir mahkûmiyet hükmü bulunmadığından BK'nun 53. maddesi uyarınca hukuk hakimini bağlamayacaktır. Sonuç olarak maddi olgunun belirlenmesi yönünden hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, kesinleşmiş bir ceza hükmü olmadığından, hukuk hakimini bağlamayacağının kabulü gerekir.”